Coğrafya [
değiştir]
Coğrafi Konumu [
değiştir]
Kars ili,
Doğu Anadolu Bölgesi'nin,
Erzurum - Kars Bölümü'nde yer alır. Kuzeyinde;
Ardahan'la, doğusunda;
Ermenistan'la, güneyinde;
Iğdır ve
Ağrıyla, batısında ise
Erzurum'la çevrilidir.
Coğrafi Şekilleri [
değiştir]
Rakımı ortalama 2000 m'yi bulan Kars ili topraklarının büyük bölümü yaylalardan oluşur. Akarsu vadileriyle yer yer parçalanan ilde yaylalar dalgalı düzlüklerden oluşur. Kars ilinde yer alan önemli yükseltiler şunlardır: Allahuekber Dağları, Kısır, Akbaba, Aladağ ve Aşağıdağ´dır.
Aras Nehri ve
Kura Nehri şehir topraklarından geçerek
Hazar Denizi´ne dökülmektedir.
İklimi ve Bitki Örtüsü [
değiştir]
Kars ilinde
karasal iklim hakimdir. Kışları kurak, yazları ise yağışlı geçen ilde kışın sıcaklıklar -39 °C'ye kadar düşer. Karla kaplı gün sayısı 120'den fazladır. Bu ildeki iklim tipi diğer doğu illerine göre farklılıklar göstermektedir. Örnek olarak en çok yağışın
yaz mevsiminde yağdığı gösterilebilir. Kars ili dahilinde yaz aylarında ilçeden ilçeye sıcaklık farklılıkları gözlemlenmektedir. Örneğin
Akyaka,
Arpaçay,
Digor ve
Kağızman ilçeleri,
merkez ilçe başta olmak üzere
Sarıkamış,
Selim ve
Susuz'dan daha sıcak olur.
Aylar
Oca
Şub
Mar
Nis
May
Haz
Tem
Ağu
Eyl
Eki
Kas
Arl
Ort.En Yüksek °C
8.4
8.8
18.8
24.0
27.0
31.4
35.4
35.4
32.6
26.8
19.0
13.2
Ort.En Düşük °C
-31.6
-33.1
-30.2
-18.4
-6.0
-2.8
1.8
1.6
-3.8
-15.8
-29.4
-30.4
Bu şema merkez ilçe bilgilerini kapsamaktadır. Kaynak:
[3]Yaşanan sert iklim koşullarından ötürü il genelinin doğal bitki örtüsü
bozkırdır. Ormanlar, dağların yüksek kesimlerine kadar çıkar. 'Sarıkamış Ormanları' buna bir örnektir. İl genelindeki yayla ve platoların çayırlarla kaplanması sayesinde yayla hayvancılığı büyük önem taşımaktadır. Yörede
Dünya'nın başka hiçbir yerinde yetişmeyen nadir bitki türleri bulunmaktadır
[4].
Nüfus [
değiştir]
Tarih [
değiştir]
Paleolitik Dönemden Selçuklulara [
değiştir]
Kars ili topraklarının
tarihi, yapılan birçok
arkeolojik kazı çalışmalarında yaklaşık iki milyon yıl öncesinde yaşanan
Yontma Taş Devri'ne uzandığı görünmektedir
[5]. Bu devirdeki dönemlerden kalma şölyen-aşölyen tipte işlenmiş el baltalarına
Susuz ilçesinde, Cilavuz Dersi düzlüklerinde rastlanmıştır. Ağzıaçık Suyu'nun batısında kalan düzlüklerde ve
Ani şehrinde el baltaları ve büyük yongalar bulunmuştur. Özellikle Yazılıkaya Mağaraları'nda bulunan duvar resimleri insanların yörede avcılık ve toplayıcılıkla uğraştıklarını ortaya koymaktadır. Bu resimlerde dağ keçileri, geyikler ve eşekler çizilmiştir
[6]. İ.Ö. 9. yüzyılda
Urartu Krallığı'nın sınırları dahilinde olan il, İ.Ö. 7. yüzyılda
Kimmerler ve
İskitler'in istilalarına uğradı. Bu asrın ardından önce
Medler'in daha sonra da
Persler'in egemenliğine geçen topraklarda, İ.Ö. 1. yüzyılda
Ermeni Tigranlar´ın hakimiyeti sürdü. Daha sonra
Roma İmparatorluğu´nun yönetimine giren yöre sonra sırasıyla;
Partlar,
Arakslılar,
Sasaniler,
Bizanslılar ve
Araplar'ın eline geçti. Bu topraklar 11. yüzyılda tekrar Bizanslılar daha sonra
Selçuklular ve
Gürcüler'in yönetimine geçti. Anadolu Selçukluları ve Gürcüler arasında el değiştiren yöre, 1239'da
Moğollar'ın, daha sonra sırayla
Altınordu Devleti,
Karakoyunlu,
Timur ve yine Karakoyunlu,
Akkoyunlu ve
Safevi yönetiminde kaldı.
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi [
değiştir]
1534 yılında
Kanuni Sultan Süleyman tarafından
Osmanlı Devleti´ne katıldı. Kars 19. yüzyıla kadar birçok kez
Ruslar ve
İranlılar'ın saldırısına uğradı. Bu yüzyılda Ruslar ve Osmanlılar arasında el değiştiren yöre, 1877 yılında Ruslar tarafından alındı. 1918'de Bolşevik İhtilali'nin ardından yapılan
Brest-Litovsk Antlaşması ile Osmanlılara bırakıldı. Kısa bir süre sonra, önce Ermeni egemenliğine giren yöreyi daha sonra
İngilizler ele geçirdi. Kars'ı daha sonra
Ermeniler'e ve Gürcüler'e bırakan İngilizler buradan çekildi.
Türkiye milli mücadelesi esnasında Kars ili [
değiştir]
Kars,
Kurtuluş Savaşı'yla 30 ekim 1920'de kurtarıldı. Kars halkının milli mücadelede gösterdiği fedakarlıktan ötürü şehre Gazi ünvanı verildi. 1921 yılında yapılan
Moskova ve
Kars Antlaşması ile yeni sınırlarına kavuşan Kars,
Cumhuriyet'in ilanından sonra il yapıldı.
Cumhuriyet Dönemi [
değiştir]
Ekonomi [
değiştir]
Tarım ve hayvancılık [
değiştir]
Kars ili ekonomisi büyük bir oranda tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Kars ili arazisinin %34,7'si
tarım arazisidir
[7]. İl genelinde başta hububat (buğday, arpa) üretimi olmak üzere yem bitkileri ve endüstri bitkileri yetiştirilmektedir. En çok üretilen ürün
buğdaydır. Yıllık üretim 234.631 tonun üzerindedir. Bunu 170.984 tonla
arpa ve 74.400 tonla
şeker pancarı izlemektedir. İl genelinde en çok üretilen ürünlerden olan tahıllardır. Bunda ilin iklim yapısı, yer şekilleri ve coğrafi konumunun büyük etkisi vardır. Bu ürünlerin dışında başta Digor ve Kağızman ilçeleri olmak üzere meyve ve sebze üretimi de yapılmaktadır. Meyve üretiminde başı
kayısı,
elma ve
ceviz çekmektedir. İl genelinde en çok yetişen sebzeler ise sırasıyla
beyaz lahana,
soğan ve
taze fasulyedir.
Kars ili kırsalındaki en temel ekonomik sektör
hayvancılıktır. Çayır ve mera arazileri %39,2 ile tarımsal araziden daha geniştir. Bu oranın büyük oluşu ilde özellikle küçük ve büyükbaş hayvancılığının gelişimine büyük katkı sağlamaktadır.
2005 yılı itibarı ile il genelinde 350.969
koyun, 332.071
sığır, 28.751
keçi, 19.107 tek tırnaklılar ve 202
manda bulunmaktadır. Bunun dışında özellikle arıcılık başta olmak üzere kümes hayvancılığı ve bu hayvanların sayısı ve ürettikleri bal ve yumurta sayılarıda il halkının geçimine katkı sağlamaktadır
[8]. Kaşar ve bal haricinde üretilen hayvansal ürünler pazarlanmamaktadır. Bu ürünler sadece aile ihtiyaçlarını karşılamaktadır
[9].
Sanayi [
değiştir]
Kars ilindeki yatırım azlığı sebebiyle bu il
1968 tarihinde Birinci Derecede Kalkınmada Öncelikli Yöre olarak ilan edilerek bundan sonraki on yıl içersinde
sanayi tesislerinin açılması gerçekleşmiştir. Bugün il genelinde altı büyük sanayi tesisi mevcuttur. Bu tesisler şunlardır:
Kağızman Kristal Tuz Rafinerisi
Kars Şeker Fabrikası A.Ş.
Kars Yem Fabrikası A.Ş.
Kars Et Kombinası
Kars Çimento Sanayi Ticaret A.Ş.
Sarıkamış Ayakkabı Fabrikası
Üçyıldız Değirmen Taşı Fabrikası
Bunun dışında Kars Organize Sanayi Bölgesi'nde ve Küçük Sanayi Sitesi'nde irili-ufaklı işletmeler vardır
[10]. Elde edilen sütten yapılan süt ürünlerinden en önemlisi olan kaşar Zavod
[11] adı verilen
mandıralarda işlenir. Kars Kaşarı adı verilen bu ürün İzmir Enternasyonal Fuarı'nda
1937 yılından
1950'ye kadar gravyer ve beyaz peynir ile birlikte Türkiye Birincilik Ödülü'nü almıştır
[12].
Ticaret [
değiştir]
Kars halkının büyük bir kısmı geçimini tahıl tarımı ve geleneksel mera hayvancılığı ile sağlamaktadır. Hayvancılık genellikle küçük aile işletmeciliği şeklinde ve aile ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılmaktadır. Bu üretimden doğan ürünlerin büyük kısmı bu aileler tarafından tüketilmektedir.
Kars ili genelinde
2005 yılı itibarı ile yüzbinlerce büyük ve küçükbaş ve binlerce tek tırnaklı hayvan bulunmaktadır. Bunun dışında 44.296 arı kovanı olup yıllık ortalama 1058,63 ton bal üretilmektedir.
[13] 3000 ton beyaz peynir, 5000 ton kaşar peyniri ile 112.000 ton süt üretilmektedir. Bitkisel üretimde ise tahıl ürünleri başta gelmektedir. Kars'ta sanayi kesimi Gayri Safi Yurtiçi Hasılasından yaklaşık binde 6 pay almaktadır. İl genelindeki sanayi tesisleri ağırlıklı olarak hayvansal ve tarımsal ürünleri işletmektedir. İl geneli mevcut sanayi kuruluşları; şeker, ayakkabı, yem, çimento, et, değirmen taşı, süt ürünleri, mobilya, tuz, bordür ve parke gibi alanlarda faaliyet göstermektedir
[14]. Son zamanlarda ildeki
turizm sektörü de gelişmektedir
[15].
Altyapı [
değiştir]
Eğitim [
değiştir]
Sağlık [
değiştir]
Ulaşım [
değiştir]
Kars, Kuzeydoğu Anadolu'da ulaşım ağının kesiştiği noktada yer almaktadır. İle kara, demir ve havayolu ile ulaşmak mümkündür. Kars merkeze 6 km. uzaklıktaki
havalimanına hergün
Atatürk Havalimanı ve
Sabiha Gökçen Havalimanı'ndan yani
İstanbul'dan ve
Ankara'dan, haftanın bazı günlerinde ise
İzmir'den ulaşım sağlanmaktadır
[16].
Haberleşme [
değiştir]
Medya [
değiştir]
Kars ili genelinde sadece
Serhat TV adlı bir tane yerel televizyon yayın yapmaktadır. Bunun dışında ulusal bazda hizmet veren bazı haber ajanslarınında -
İhlas Haber Ajansı,
Cihan Haber Ajansı ve
Doğan Haber Ajansı- il temsilcilikleri bulunmaktadır. Ayrıca il genelinde yayımlanıp basılan birçok gazete ve radyo hizmeti veren istasyonlar bulunmaktadır.
Yerel Gazeteler:
Kardelen Haber
Serhat Kars
Hüryurt
Denge
Ölçek
Bora
Önder
Çağdaş Kars
Kars Postası
Siyasal Birikim
Radyo İstasyonları:
Serhat FMKafkas FM
Radyo Kars
Yerel yönetim [
değiştir]
Milletvekilleri [
değiştir]
Yapılan son Genel Seçimler´de yani
22 Temmuz 2007 gününde Kars halkı üç milletvekilini
Türkiye Büyük Millet Meclisi´ne gönderdi. Bu milletvekilleri ve partileri şöyledir
[17]:
Zeki Karabayır (
Adalet ve Kalkınma Partisi),
Mahmut Esat Güven (Adalet ve Kalkınma Partisi),
Gürcan Dağdaş (
Milliyetçi Hareket Partisi)
Kars Valisi ve belediye başkanları [
değiştir]
Ana madde:
Şablon:Kars valileriAna madde:
Şablon:Kars Belediye BaşkanlarıVali:
Mehmet Ufuk ErdenMerkez ilçe ve diğer ilçelerin Belediye Başkanları
Kars Bld. Bşk.:
Naif Alibeyoğlu (Adalet ve Kalkınma Partisi)
Akyaka Bld. Bşk.: Bulut Öztürk (Adalet ve Kalkınma Partisi)
Arpaçay Bld. Bşk.: Cengiz Çobanoğlu (Adalet ve Kalkınma Partisi)
Digor Bld. Bşk.: Hikmet Özyümlü (Adalet ve Kalkınma Partisi)
Kağızman Bld. Bşk.: Osman Nihat Yüce (Adalet ve Kalkınma Partisi)
Sarıkamış Bld. Bşk.: İlhan Özbilen (Adalet ve Kalkınma Partisi)
Selim Bld. Bşk.: İlhan Çiftçi (
Demokrat Parti)
Susuz Bld. Bşk.: Ahmet Zinderen (Demokrat Parti)
Belde Belediye Başkanları:
Dağpınar Bld. Bşk.: Ayhan Erkmen (
Demokratik Toplum Partisi)
Koçköyü Bld. Bşk.: Ağabey Vergül (Adalet ve Kalkınma Partisi)
Kardeş şehirler [
değiştir]
Kars ili sınırlarında yer alan yerleşim yerlerinden sadece merkez ilçenin kardeş şehirleri vardır. Bu kentler şunlardır:
Ahıska,
GürcistanEdirne,
TürkiyeGence,
AzerbaycanGümrü,
ErmenistanKirkenes,
NorveçKutaisi,
GürcistanKültür [
değiştir]
Gelenekler [
değiştir]
Kars ili gelenekleri il merkezindeki geleneklerle büyük benzerliğe sahiptir.
Halk oyunlarıAşıklar geleneğiDengbejler geleneğiFestivaller [
değiştir]
İl genelinde düzenlenen bazı festivaller aşağıda listelenmiştir.
Kars Kafkas Kültürleri Festivali
[18]Uluslararası Altın Kaz Film Festivali
[19]Avrupa Filmleri Festivali-Gezici Festival
[20]Murat Çobanoğlu Aşıklar Bayramı
[21]Kaşar Festivali
[22]Turizm [
değiştir]
Spor [
değiştir]
Kaynaklar [
değiştir]
^ http://kars.meb.gov.tr/ Kaynağı şu sıralamayı uygulayarak görebilirsiniz:Kars-Coğrafi Yapı
^ http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnks=&report=turkiye_ilce_koy_sehir.RDF&p_il1=36&p_kod=1&desformat=html&ENVID=adnksEnv Türkiye İstatistik Kurumu, adrese dayalı nüfus kayıt sistemi
^ http://www.meteor.gov.tr/2006/tahmin/tahmin-iller.aspx?m=KARS meteor.gov.tr
^ http://www.kars.bel.tr/kars.php?icerik_id=65^ Temel Britannica Ansiklopedisi, cilt 10, Kars maddesi. ISBN 975-7760-02-01
^ http://www.kars.gov.tr/kars_toncesi.html^ http://www.karstarim.gov.tr/taryapi.asp#arazi^ http://www.karstarim.gov.tr/taryapi.asp#arazi^ http://tr.wikipedia.org/wiki/Kars#Tar.C4.B1m_ve_hayvanc.C4.B1l.C4.B1k_sekt.C3.B6r.C3.BC^ http://www.kars.gov.tr/kars_snycumd.htm^ Temel Brittanica Ansiklopedisi, cilt 10, Kars maddesi, sayfa 75
^ http://www.karsardahanigdir.net/karskasari.htm^ http://www.karstarim.gov.tr/taryapi.asp#hayvansal^ http://tr.wikipedia.org/wiki/Kars Kars'taki fabrikalar^ http://www.kars.gov.tr/kars_ticaret.html
